ਸਰੀਰਕ ਅਸਮੱਰਥਾ ਨੂੰ ਮਾਤ ਦੇ ਕੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਬਣਿਆ ਕਿਸਾਨ ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ
70 ਫੀਸਦੀ ਸਰੀਰ ਹੈ ਲਕਵਾ-ਗ੍ਰਸਤ, ਟਰਾਈਸਾਇਕਲ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਕਰ ਰਿਹੈ ਸਫਲ ਖੇਤੀ
ਮੰਜਿਲ ਉਸੀ ਕੋ ਮਿਲਤੀ ਹੈ, ਜਿਨਕੇ ਸਪਨੋਂ ਮੇਂ ਜਾਨ ਹੋਤੀ ਹੈ, ਪੰਖੋਂ ਸੇ ਕੁਛ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, ਹੌਂਸਲੋ ਸੇ ਉੱਡਾਨ ਹੋਤੀ ਹੈ ਇਹ ਪੰਗਤੀ ਸੱਚ ਸਾਬਤ ਕੀਤੀ ਹੈ 70 ਫੀਸਦੀ ਪੈਰਾਲਾਇਜ਼ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਉੱਨਤੀਸ਼ੀਲ ਕਿਸਾਨ ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਨਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਬਸੀ ਗੁਲਾਮ ਹੁਸੈਨ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਕਰਨੈਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਇਰਾਦੇ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਰਸਾਇਣਯੁਕਤ ਅਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤ ਖੇਤੀ ਦੀ ਰਾਹ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਕੇ ਇੱਕ ਸਫਲ ਕਿਸਾਨ ਬਣ ਕੇ ਉੱਭਰੇ ਹਨ ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਕਲਾਕਾਰ ਸਨ ਫਾਇਨ ਆਰਟਸ ’ਚ ਆਪਣਾ 10+2 ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਫੈਬਰਿਕ ਪੇਂਟਿੰਗ ਆਰਟਵਰਕ ਦਾ ਕੰਮ ਚਲਾਇਆ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਚੰਗਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਚੱਲਦਾ ਰਿਹਾ, ਪਰ ਫਿਰ ਉਹ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦਾ ਟਰੈਂਡ ਪੁਰਾਣਾ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਬੰਦ ਹੋ ਗਿਆ
43 ਸਾਲ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਲ 2013 ’ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ’ਚ ਰਸਾਇਣ ਮੁਕਤ ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ 18 ਮਈ, 2018 ਦੇ ਦਿਨ ਉਹ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ’ਚ ਆਪਣੇ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ ਉਸ ਸਮੇਂ ਰਸਤੇ ’ਚ ਇੱਕ ਰੁੱਖ ਦਾ ਭਾਰੀ ਤਨਾ ਉਸ ’ਤੇ ਡਿੱਗ ਪਿਆ ਉਦੋਂ ਉੱਥੇ ਮੌਜ਼ੂਦ ਲੋਕ ਉਸ ਦੀ ਮੱਦਦ ਲਈ ਭੱਜੇ ਆਏ ਅਤੇ ਤੁਰੰਤ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੇ ਇੱਕ ਹਸਪਤਾਲ ਭਰਤੀ ਕਰਵਾਇਆ
ਡਾਕਟਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸ ਦੀ ਤਬੀਅਤ ਬਹੁਤ ਖਰਾਬ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਗੰਭੀਰ ਰੂਪ ਨਾਲ ਹਾਦਸਾਗ੍ਰਸਤ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਕਮਰ ’ਚ ਹੇਠਾਂ 70 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਲਕਵਾ-ਗ੍ਰਸਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰਜਰੀ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ, ਉਹ ਲਗਭਗ ਅੱਠ ਮਹੀਨੇ ਤੱਕ ਆਪਣੇ ਕਮਰੇ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਰਹੇ ਘਰ ਦਾ ਖਰਚ ਚਲਾਉਣ ’ਚ ਦਿੱਕਤਾਂ ਆਉਣ ਲੱਗੀਆਂ ਵਧਦੇ ਮੈਡੀਕਲ ਬਿੱਲਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਬੱਚਤ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਰਹੇ ਅਜਿਹੇ ’ਚ ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣਾ ਹੌਸਲਾ ਨਹੀਂ ਟੁੱਟਣ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ ਇੱਛਾ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ਖੁਦ ਨੂੰ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਇਆ ਉਸ ਨੇ ਫਿਰ ਤੋਂ ਖੇਤੀ ਵੱਲ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬੈਟਰੀ ’ਤੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਟਰਾਈਸਾਇਕਲ ’ਤੇ ਘੁੰਮਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਨੇ 2013 ’ਚ ਖੇਤੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹੋਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਾਂਗ, ਉਹ ਵੀ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਦੀ ਠਾਣ ਲਈ ਅੱਜ ਉਹ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ ਤਿੰਨ ਏਕੜ ਇੱਕ ਕਨਾਲ ਖੇਤ ’ਚ ਖੇਤੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਹ ਸਵੇਰੇ 11 ਵਜੇ ਆਪਣੀ ਟਰਾਈਸਾਇਕਲ ਲੈ ਕੇ ਖੇਤ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ ਛੇ ਵਜੇ ਤੱਕ ਖੇਤ ’ਚ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਕਰਦੇ ਹਨ ਡੇਢ ਏਕੜ ’ਚ 15-18 ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮੌਸਮੀ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬਾਕੀ ਜ਼ਮੀਨ ’ਤੇ ਉਹ ਕਣਕ ਅਤੇ ਮੱਕੀ ਉਗਾਉਂਦਾ ਹੈ ਹੁਣ ਉਹ ਆਤਮਨਿਰਭਰ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਚੰਗਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ
Table of Contents
ਕਿਸਾਨ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਅਤੇ ਕਮਾਈ
ਕਿਸਾਨ ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੈਵਿਕ ਉਤਪਾਦਨ ਵਧ-ਫੁੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੰਗ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਪਰ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ ਅੱਜ, ਆਈ.ਐੱਫ.ਏੇ (ਇਨੋਵੇਟਿਵ ਫਾਰਮਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ) ਆਤਮਾ ਕਿਸਾਨ ਹਾਟ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਮੈਂ ਹਰ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ’ਚ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਜੈਵਿਕ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ’ਚ ਆਪਣੀ ਉਪਜ ਵੇਚਦਾ ਹਾਂ, ਜੋ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਯਤਨਾਂ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ’ਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਕਲੈਕਟਰ ਈਸ਼ਾ ਕਾਲੀਆ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨਾਲ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਉਹ ਸੈਫ ਫੂਡ ਮੰਡੀ (ਆਰਗੈਨਿਕ ਮੰਡੀ) ਹਰ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ 9 ਤੋਂ 12 ਵਜੇ ਤੱਕ ਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਇਸ ’ਚ ਸਿਰਫ਼ ਉਹੀ ਕਿਸਾਨ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵੇਚ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਆਰਗੈਨਿਕ ਸਰਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਮੈਂ ਲਗਾਤਾਰ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਇੱਕ ਹੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਮੁੱਲ ’ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵੇਚਦਾ ਹਾਂ
ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਸੋਚਦੇ ਹਨ
ਕਿ ਇਹ ਘਾਟੇ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਹੈ ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਲਗਜ਼ਰੀ ਕਾਰ ’ਚ ਬੈਠਾ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਇਸ ਨੂੰ ਖਰੀਦ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਇਹ ਵੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਗਰੀਬ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ’ਚ ਵੀ ਹੋਵੇ ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਮੁਨਾਫਾ ਕਮਾਉਂਦਾ ਹਾਂ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਇਸ ਨਾਲ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਘਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜ਼ਹਿਰ ਨਹੀਂ ਮੈਂ ਉਸ ਆਮਦਨ ਨਾਲ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹਾਂ ਜੋ ਮੈਂ ਕਮਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਖੇਤ ਅੱਜ ਕਿਸਾਨਾਂ, ਸਿੱਖਿਆ ਮਾਹਿਰਾਂ ਲਈ ਸਿੱਖਣ ਦਾ ਇੱਕ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਸਥਾਨ ਹੈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤ ’ਚ ਲੈ ਜਾਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੂਬਿਆਂ ਦੇ ਕਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਫੋਨ ’ਤੇ ਵੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੈਂ ਕੋਈ ਰਹੱਸ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਲੋਕ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਵੱਲ ਰੁਖ ਕਰਨ ਮੈਂ ਨਵੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ
ਸੰਗਠਨਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜ ਕੇ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਲਈ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਜਾਗਰੂਕ
ਉਹ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ’ਚ ਇਨੋਵੇਟਿਵ ਫਾਰਮਿੰਗ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਜੋ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ, ਉਸ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਇਹ ਸਮੂਹ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮੰਡੀਕਰਨ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ’ਚ ਇਸ ਸਮੂਹ ’ਚ ਸਿਰਫ਼ 10 ਕਿਸਾਨ ਸਨ ਅੱਜ ਇਹ ਗਿਣਤੀ ਵਧ ਕੇ 55 ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ’ਚ ਸਰਵੋਤਮ ਪ੍ਰਥਾਵਾਂ ’ਤੇ ਕਾਰਜਸ਼ਲਾਵਾਂ ’ਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਸੰਗਠਨ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਨਾਲ ਜੈਵਿਕ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਇੱਕ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ
ਉਹ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੇ ਇਨੋਵੇਟਿਵ ਫਾਰਮਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਅਤੇ ਪੀਏਯੂ ਕਿਸਾਨ ਕਲੱਬ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਹਨ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਆਰਗੈਨਿਕ ਕਿਸਾਨ ਕਲੱਬ ਦੇ ਵੀ ਉਹ ਮੈਂਬਰ ਹਨ ਫਰਵਰੀ 2020 ਨੂੰ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੇ ਡੀਸੀ ਅਪਨੀਤ ਰਿਆਤ ਨੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੂਬ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਸੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਕਲਾ ਭਵਨ ’ਚ ਕਰਵਾਏ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ’ਚ ਕਿਸਾਨ ਕਰਮਯੋਗੀ ਐਕਸੀਲੈਂਸ ਐਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ
ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਦਾ ਅਪੰਗਾਂ ਲਈ ਸੰਦੇਸ਼:
‘‘ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਕਿਸਾਨ ਭਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਭੈਣਾਂ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਮੌਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜੀਵਨ ਦਾ ਜੈਵਿਕ ਤਰੀਕਾ ਚੁਣਨ ਹਾਂ, ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਦਾ ਰਸਤਾ ਔਖਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜ਼ਹਿਰਮੁਕਤ ਉਤਪਾਦਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਬੇਜੋੜ ਹੈ ਬਾਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਰਸਾਇਣਯੁਕਤ ਖਾਧ ਪਦਾਰਥ ਖਰੀਦਣਾ ਬੰਦ ਕਰੋ
ਅੱਧਾ ਏਕੜ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰੋ, ਭਲੇ ਹੀ ਉਹ ਤੁਹਾਡੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਹੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਫਿਰ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਅਪੰਗਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਰੂਪ ਹੈ, ਕ੍ਰਿਪਾ ਸਮਝੋ ਤਨ ਤੋਂ ਅਪੰਗ ਹੋਣ ਤਾਂ ਕੀ? ਮਨ ਤੋਂ ਨਾ ਹੋਣ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਹੀਣ ਨਾ ਸਮਝੋ ਤਾਂ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਹੈ ਉਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਉਦੇਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਛੱਡਣਾ ਨਹੀਂ! ’’
ਖੇਤ ’ਚ ਖਾਦ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਤਰੀਕਾ
ਕਿਸਾਨ ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕੀੜੇ ਹਨ ਜੋ ਕੀਟਾਂ ’ਤੇ ਫੀਡ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਇੱਕ ਬਗ ਲੇਡੀਬੱਗ ਹੈ ਜੋ ਫਸਲ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕੀਟਾਂ ਅਤੇ ਕੀੜਿਆਂ ਨੂੰ ਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ’ਚ 60-70 ਤੱਕ ਖਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਮਿੱਟੀ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣਾ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਹਿਲੂ ਹੈ
ਇਸ ਨੂੰ ਤੈਅ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿੰਘ ਨੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਤਰੀਕੇ ਅਪਣਾਏ:
ਜੀਵਾਮ੍ਰਤ:
ਮਿੱਟੀ ਲਈ ਕੁਦਰਤੀ ਕਾਰਬਨ, ਨਾੲਟ੍ਰੋਜਨ, ਫਾਸਫੋਰਸ, ਪੋਟੇੈਸ਼ੀਅਮ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੂਖਮ ਪੋਸ਼ਕ ਤੱਤਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਰਵੋਤਮ ਸਰੋਤ, ਜੀਵਰਮੁਟ ਮਿੱਟੀ ’ਚ ਮਾਈਕ੍ਰੋਬੀਅਲ ਗਿਣਤੀ ਅਤੇ ਅਨੁਕੂਲ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਪੀਐੱਚ ਪੱਧਰ ’ਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਇਹ ਸਾਰੇ ਫਸਲਾਂ ਲਈ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹਨ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਤੋਂ ਖਣਿਜਾਂ ਨੂੰ ਸਤ੍ਹਾ ’ਤੇ ਲਿਆ ਕੇ ਵਧੀ ਹੋਈ ਕੇਂਚੂਆ ਗਤੀਵਿਧੀ ਜ਼ਰੀਏ ਹਵਾ ਅਨੁਕੂਲਨ ’ਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅੰਤ ’ਚ, ਜਦੋਂ ਖਾਦ ਦੇ ਹੋਰ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ’ਚ, ਇਹ ਜਲਦੀ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ
ਜੀਵ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਕਿਵੇਂ ਤਿਆਰ ਕਰੋ?
200 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਬੈਰਲ ਭਰੋ ਅਤੇ 10 ਕਿੱਲੋ ਦੇਸੀ ਗਾਂ ਦਾ ਗੋਹਾ, 10 ਲੀਟਰ ਗਊਮੂਤਰ, 1 ਕਿੱਲੋ ਗੁੜ, 1 ਕਿੱਲੋ ਵੇਸਣ ਅਤੇ 500 ਗ੍ਰਾਮ ਮਿੱਟੀ ਪਾਓ ਬੈਰਲ ਨੂੰ ਛਾਂ ’ਚ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਲਾੱਗ ਨਾਲ 10 ਮਿੰਟਾਂ ਲਈ ਮਿਸ਼ਰਨ ਨੂੰ ਦਿਨ ’ਚ ਦੋ ਵਾਰ ਹਿਲਾਓ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ’ਚ ਤਿਆਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਸ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ’ਚ ਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੀਵਾਮ੍ਰਤ ਦਾ 200 ਲੀਟਰ ਘੋਲ ਇੱਕ ਏਕੜ ਦੇ ਭੂਖੰਡ ਲਈ ਲੋਂੜੀਦਾ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਪੈਦਾਵਾਰ ’ਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰੇਗਾ
ਗੋਹੇ ਦੀਆਂ ਪਾਥੀਆਂ:
ਇਹ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸੁੱਕੇ ਗੋਹੇ ਦੀਆਂ ਪਾਥੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਘਰਾਂ ’ਚ ਚੁੱਲ੍ਹਿਆਂ ਲਈ ਈਂਧਣ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਇਸਤੇਮਾਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਰੂੜੀ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ’ਚ ਉਪਯੋਗੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਅਨੁਸਾਰ ਉਹ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸੁੱਕੇ ਗੋਹੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਟੱਬ ’ਚ ਡੁਬਾਓ ਫਿਰ ਇਸ ਨੂੰ ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਉੱਥੇ ਛੱਡ ਦਿਓ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਇਸ ਘੋਲ ਨੂੰ ਸੂਖਮ ਪੋਸ਼ਕ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਚੰਗੇ ਸਰੋਤ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਪੂਰੇ ਖ ੇਤਰ ’ਚ ਛਿੜਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ
ਹਰੀ ਖਾਦ:
ਇਹ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਹਰੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਜੁਤਾਈ ਅਤੇ ਮਿਸ਼ਰਨ ਵੱਲੋਂ ਵਧਣ, ਸਹਿਤੂਤ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਇਸ ਨਾਲ ਸਰੀਰਕ ਸ ੰਰਚਨਾ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊਪਣ ’ਚ ਸੁਧਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਹਰੀ ਖਾਦ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਫਲੀਆਂ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ’ਚ ਨਾਈਟ੍ਰੋੋਜਨ-ਫਿਕਸਿੰਗ ਹੈ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਸਿਹਤ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਉਹ ਖੇਤ ’ਚ ਬਣੇ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟ ਅਤੇ ਵਮੀਰਵਾਸ਼ ਦਾ ਵੀ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ
